Ograniczone prawa rzeczowe – część 1

Ograniczone prawa rzeczowe:

• użytkowanie,
• służebność (służebność gruntowa, służebność osobista, służebność przesyłu)
• zastaw,
• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
• hipoteka.

Użytkowanie (KC, art. 252-284)

Prawo używania i pobierania pożytków z cudzej rzeczy (nieruchomości, rzeczy ruchome) lub cudzego prawa.

Zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy. Wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części.

Z uwagi na konieczność honorowania interesu właściciela, korzystanie z nieruchomości przez użytkownika może podlegać różnym ograniczeniom.

Kodeks cywilny wyróżnia trzy odmiany użytkowania:

• przez osoby fizyczne,
• przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne (użytkowanie gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa),
• inne wypadki – osoby prawne pozostałych rodzajów (wynikające z odrębnych ustaw: na przykład użytkowanie przez pracownicze ogrody działkowe lub użytkowanie górnicze).

Prawo niezbywalne, niedziedziczne, terminowe/bezterminowe w zależności od tego na czyją rzecz i w jakim celu zostaje ustanowione. Ponadto prawo odpłatne/nieodpłatne, bez obowiązkowego wpisu do księgi wieczystej.

Służebność gruntowa (KC, art. 285-295)

Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega na tym, że:

• właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej (służebność czynna – pozytywna). Przykłady: prawo przejścia, przejazdu, przegon/wypas bydła, pobieranie ściółki z cudzego lasu, zbioru owoców, korzystania ze studni, wydobywania kruszywa – piasku, żwiru. Ponadto korzystanie z cudzych urządzeń energetycznych, kanalizacyjnych, prawo połowu ryb;
• właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możliwości dokonywania w stosunki do niej określonych działań (służebność bierna – negatywna). Przykłady: zakaz wycinki drzew, wznoszenia ogrodzenia/budynku ponad określoną wysokość, zakaz wybicia okien na stronę sąsiada, zakaz uprawy określonych roślin/sadzenia określonych drzew, nakaz zaniechania dokonywania pogłębienia rowu melioracyjnego, które obniżyłoby poziom wody w studni sąsiada, służebność widoku z okien lub światła, prawo oparcia budynku o budynek sąsiada;
• właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa) (służebność bierna – negatywna). Przykłady: zakaz korzystania z uprawnień do wejścia na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew owoców lub gałęzi.

Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.

Zakres służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych.

Służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, aby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej. Prawo zbywalne, dziedziczne, terminowe/bezterminowe. Prawo odpłatne za wynagrodzeniem (uprawniony może się zrzec wynagrodzenia)/nieodpłatne. Ponadto bez obowiązkowego wpisu do księgi wieczystej (ujawnienie w księdze wieczystej dział III KW – nieruchomość obciążona, dział I Sp – nieruchomość władnąca).

Służebność osobista (KC, art. 296-305)

Nieruchomość można obciążyć na rzecz osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). Na przykład: służebność drogi koniecznej ustanowiona dla posiadacza samoistnego nieruchomości, służebność mieszkania. Ponadto uprawnienie do czerpania wody z cudzej studni, prawo dożywotniego zbioru owoców, połowu ryb, wydobywania żwiru.

Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału dot. służebności osobistych Kodeksu cywilnego.

Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych. Prawo niezbywalne, niedziedziczne, terminowe/bezterminowe. Prawo odpłatne za wynagrodzeniem (uprawniony może się zrzec wynagrodzenia)/nieodpłatne. Bez obowiązkowego wpisu do księgi wieczystej (ujawnienie w księdze wieczystej dział III KW – nieruchomość obciążona).

Służebność przesyłu (KC, art. 305¹-305⁴)

Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należące do części składowych nieruchomości , jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Prawo zbywalne, dziedziczne, terminowe, odpłatne za wynagrodzeniem (uprawniony może się zrzec wynagrodzenia), bez obowiązkowego wpisu do księgi wieczystej.

Prawo zbywalne, dziedziczne, terminowe/bezterminowe, odpłatne za wynagrodzeniem (uprawniony może się zrzec wynagrodzenia)/nieodpłatne, bez obowiązkowego wpisu do księgi wieczystej.